Stres kelimesi, adını çokça duyduğumuz ve psikolojik rahatsızlıklar arasında en sık karşılaştığımız klinik tablodur. Stresin genel tanımını yapacak olursak; kişinin günlük hayatta karşılaştığı durumlarla başa çıkmada hissettiği zorlanma ya da sıkıntıdır. Stres bedenen ve ruhen kişiye zarar verse de, belirli düzeyde stresin iç motivasyon sağladığı da bir gerçektir; örneğin hedeflediği üniversiteye girebilmek için düzenli ders çalışan ve sınavda başarısını gösterebilen öğrencinin durumu gibi.
Yüksek dozda ve sürekli stresli hissetmek kişiye oldukça zarar verir ve günlük işleyişini bozabilir. Stresin en büyük zararı bağışıklık sistemine zarar vermesi, yorgunluk ve halsizlik hissettirmesi ve sürekli gergin ve sinirli olunmasıdır. Ayrıca fibromiyalji, ülser, gastrit, irritabl bağırsak sendromu (İBS), migren, uykusuzluk gibi çeşitli psikosomatik rahatsızlıklara da neden olmaktadır. Bu rahatsızlıklardan herhangi biri için doktora gidildiğinde psikiyatrik ilaçların verilmesi de aslında kişinin stresle başa çıkma gücünü artırmak içindir.
Stres anında beynimize savaş ya da kaç şeklinde mesaj gider ve kalp daha fazla enerji depolamak için kanı daha hızlı pompalar ve kalp atışı hızlanır, ateş basması ve çarpıntı olur, solunum hızlanır ve göz bebekleri büyür. Bu tür değişimler sık ve uzun süreli olursa metabolizmaya zararlar verir ve hastalıklar ortaya çıkar.
Peki stresli olup olmadığımızı nasıl anlarız?
- sürekli yorgun mu hissediyorsunuz? Özellikle sabahları hiç uyumamış gibi yorgun mu uyanıyorsunuz?
- bir süredir kendinizi sinirli, gergin ya da panik halde mi hissediyorsunuz?
- son zamanlarda insanlara karşı tahammünüz azaldı ya da kalmadı mı?
- bir konuya yoğunlaşırken konsantrasyon zorluğu mu çekiyorsunuz?
- son birkaç aydır geceleri uyuyamıyor ya da sık sık uyanıyor musunuz?
- sık sık başınız mı ağrıyor?
- daha önce zevk aldığınız şeylerden artık almıyor musunuz?
- kendinizi değersiz, işe yaramaz ya da önemsiz biri olarak görüyor musunuz?
- neşesiz ve karamsar mısınız?
- sık sık hastalanıyor musunuz?
- dinlenmek ya da kafanızı dağıtmak için alkol, sigara ya da uyuşturucu madde kullanıyor musunuz?
- iştahınızda artma ya da azalma var mı?
- unutkanlıklarınız arttı mı? Çok mu dalgınsınız?
Yukarıdaki sorulardan cevaplarına çoğunlukla evet dediyseniz muhtemelen son zamanlarda stresiniz artmış ve ruhunuz alarm veriyor durumdadır.
Peki stresle başa çıkmak için neler yapılabilir?
1. Öncelikle strese neden olan durumları tanımlayın. Neler sizi sinirlendirir ya da zorlar durumda?
2. kendinize zaman ayırın ve yapmaktan hoşlandığınız bir aktiviteniz olsun.
3. düzenli spor yapamasanız bile arada sırada bile olsa egzersiz ve yürüyüş yapın
4. beslenme ve uyku düzeninize dikkat edin
5. alkol ve sigaradan uzak durun
6. ara sıra dahi olsa sakin ve gürültüsüz ortamlarda bulunun
7. sevdikleriniz ve arkadaşlarınızla zaman geçirin
8. sizi üzen kişi ve olaylardan mümkün olduğunca uzak durmaya çalışın
9. bugüne odaklanın, gelecek için çok fazla plan yapmayın
10. güler yüzlü olmaya çalışın
11. gerektiğinde hayır diyebilmeyi öğrenin
12. işlerinizi aksatmamak için zamanınızı iyi yönetin
13. nefes ve gevşeme egzersizleri yapın
14. gerektiğinden uzman desteği alın
15. yoğun çalışıyorsanız haftasonları küçük kaçamaklar yapın ya da daha önce görmediğiniz yerleri gezin
16. çay, kahve, kola gibi içecekleri mümkün olduğunca az tüketerek rahatlatıcı bitki çayları tüketin
17. hobi edinin
18. mümkün olduğunca gürültülü ortamlardan uzak durun
Bu önerileri yerine getirdiğiniz halde stresle baş etmekte zorluk yaşıyorsanız, zaman kaybetmeden bir uzman desteği almanızı öneririm.
